با مفاهیم گردشگری و اصطلاحات رایج صنعت توریسم آشنا شوید
آدمیزاد، موجودی اجتماعی است. از ابتدای خلقت تا همین لحظه‌ای که مشغول مطالعه مقاله ما هستید هم این ویژگی را حفظ کرده است. اجتماعی بودن، باعث شده تا ارتباطات شکل بگیرد و به واسطه ارتباطات، رشد و زندگی بهتر برای همه مقدور شده است. گردشگری هم یکی از مصادیق همین اجتماعی بودن و ارتباطات است. آدمی نیاز به گشت‌وگذار در این دنیا دارد. با رفتن و دیدن دنیا، خود را بهتر کشف می‌کند و پرده از رازها و حقیقت‌های این دنیای بزرگ برمی‌دارد. شناخت مفاهیم گردشگری به دولت‌ها و ملت‌ها کمک می‌کند تا ضمن یافتن راهی ایده‌آل برای تولید ثروت و درآمد به دایره ارتباطاتشان با ملل و دولت‌های دیگر وسعت بدهند. مطالعه عمیق و دقیق مفاهیم گردشگری و شناخت انواع گردشگری ، مفاهیم صنعت توریسم و عناوین دیگر مرتبط به آن نشان می‌دهد که چه ظرفیت‌هایی در کشور برای جذب گردشگر وجود دارد و چطور می‌توان از این ظرفیت‌ها در راستای رسیدن به اهداف درآمدزایی و توسعه ارتباطات با ملت‌های دیگر بهره برد. با جاباما همراه باشید تا از مفاهیم گردشگری برایتان بگوییم.
تعاریف گردشگری را یاد بگیریم
گردشگری تعاریف مختلفی دارد. اگر از شما بپرسند که این واژه
را شرح بدهید، ساده‌ترین و شاید ملموس‌ترین عبارتی که بیان می‌کنید، چنین خواهد
بود: «گردشگری به سفر کردن به شهرها و کشورهای مختلف گفته می‌شود و کسی که دست به
این عمل می‌زند و مسافرت می‌کند هم گردشگر نامیده می‌شود». خب! این تعریف کاملا
درست است اما به هیچ‌وجه کامل نیست. چرا؟ به دلیل اینکه گردشگری از آن مفاهیم عمیق
و گسترده‌ای است که مانند یک اختاپوس هر یک از پاهایش را در رشته‌ها و زمینه‌های
مختلفی قرار می‌دهد. مفاهیم صنعت گردشگری بسیار وسیعند از این روی که با سیاست،
اجتماع، محیط زیست، مدیریت و زمینه‌های متعدد دیگر ارتباط پیدا می‌کنند.
حتی فلسفه و تاریخ هم به نوعی با گردشگری در ارتباط قرار می‌گیرند.
مثلا انسان‌های نخستین را در نظر بگیرید؛ آنها بر روی این کره خاکی شروع به کوچ
از نقطه‌ای به نقطه دیگر کرده بودند و در پِی رسیدن به سکونت‌گاهی امن و مطلوب، بر
روی زمین گردش می‌کردند. به نظر می‌رسد که این میل به گشت‌وگذار و سفر کردن در
انسان‌های امروزی که بنده و شما باشیم از همان نیاز اولیه به یافتن سکونت‌گاهی
بهتر ربشه می‌گیرد. امکان کندوکاوها و مطالعات فلسفی و تاریخی زیادی در این حوزه‌ها
وجود دارد. رسیدن به نتایج صحیح و منطقی هم در گروی یادگیری و آشنایی با مفاهیم
گردشگری است.
اگر بخواهیم یک تعریف جامع از گردشگری ارائه کنیم باید بگوییم که گردشگری یا توریسم به معنای مجموعه اقدامات و تلاش‌هایی است که طی آن، یک فردِ موسوم به گردشگر دست به جابجایی مکانی می‌زند و تصمیم می‌گیرد که از نقطه‌ای مکانی و جغرافیایی و به نقطه‌ای دیگر سفر کند. چنین سفری، علاوه بر داشتن ابعاد تفریحی، به طور خواسته یا ناخواسته می‌تواند نتایج مختلفی را برای فرد و تمام ذی‌نفعانی که در این سفر به نوعی به ماجرا ارتباط پیدا می‌کنند، به همراه داشته باشد.
مفاهیم صنعت گردشگری را بشناسیم
یکی از اصلی‌ترین اقداماتی که برای تحلیل و بررسی یک موضوع
به آن نیاز است، شناخت مفاهیم و تعاریف پایه‌ای مرتبط به آن قلمداد می‌شود. اگر
بنا باشد که گردشگری را هم به خوبی درک کنیم و از ظرفیت‌های مختلفش در مسیر رسیدن
به اهدافی عالی بهره ببریم، نیازمند آشنایی با مفاهیم آن هستیم. گردشگری فقط جنبه
تفریحی ندارد و به نتایج و دستاوردهای مختلفی ختم می‌شود. در واقع، هر گونه
فعالیتی که توأم با جابجایی یک فرد از محل سکونت خود و رهسپار شدن به سرزمین و
شهری دیگر است در حوزه گردشگری قرار می‌گیرد. مثلا سفرهای کاری و مسافرت‌هایی به
نیت سروسامان دادن یک کسب‌وکار هم در تعریف سفرهای گردشگری می‌گنجند. در حقیقت،
اهداف متنوعی در پشت فعالیت‌های گردشگرانه وجود دارند. مثلا:
- سفر به نیت کار؛
- سفر با هدف دیدن نقاط طبیعی یک منطقه؛
- سفر به قصد زیارت یک مکان مذهبی؛
- سفر به خاطر بازدید از مکانی تاریخی؛
- سفر به قصد درمان؛
- سفر به خاطر معاشرت و دیدار با آشنایان؛
- و... .
نکته جالب‌توجه و ظریفی در شرح مفاهیم گردشگری وجود دارد که باید به آن دقت کرد. در تمام موارد بالا که در دسته فعالیت‌های گردشگرانه قرار می‌گیرند، شاهد حضور واژه «سفر» هستیم. سفر کردن، بخشی از فرایند گردشگری است اما نباید آن را به اشتباه به جای گردشگری مورد استفاده قرار داد. به دلیل اینکه گردشگری، اقدامی هدفمند است که در آن سفر هم رخ می‌دهد اما سفر کردن لزوما توأم با نیتی هدفمند صورت نمی‌گیرد و هر نوع جابجایی از یک نقطه به نقطه‌ای دیگر می‌تواند در تعریف آن گنجانده شود. پس اگر بنا به مطالعه ابعاد مختلف گردشگری داریم باید با مفاهیم صنعت توریسم هم به خوبی آشنا شویم.
اصطلاحات گردشگری را بدانیم
بار دیگر دست به تعریف گردشگری می‌زنیم تا در کنار اصطلاحات
گردشگری دیگر به یک انسجام مناسب در بررسی بحث سفر، توریسم و نتایج آن برسیم:
- گردشگری: سفر یک فرد از نقطه‌ای در خانه خود به نقطه‌ای دیگر با اهداف مختلف کاری، تجاری، تفریحی، زیارتی و... که در مدت‌زمان‌های مختلفی صورت می‌گیرد.
- گردشگر: کسی که به گردشگری می‌پردازد و از منافع سفر خود بهره می‌برد و به دیگران هم بهره می‌رساند. منظور از دیگران، تمام ذی‌نفعانی است که در فرایند گردشگری دخیل هستند. خواه یک فرد ساده باشد که در زمینه اجاره ویلا یا اقامتگاه فعالیت می‌کند یا دولتی که با برنامه‌های گردشگری به تولید ثروت و درآمد می‌رسد.
انواع گردشگری چیست؟
گردشگری از نقطه‌نظرهای گوناگون دارای دسته‌بندی‌های مختلفی
قرار می‌گیرد. از مفاهیم گردشگری می‌توان تعاریف و اصطلاحات متعددی استخراج و
تعریف نمود. از جمله اصطلاحات گردشگری و دسته‌بندی‌های مختلفی که در این حوزه صورت
می‌گیرد باید به موارد زیر اشاره کرد:
گردشگری اخلاقی (Ethical tourism):
گردشگری اخلاقی به معنای اندیشیدن به عواقب و اثرات سفر
کردن خود به یک منطقه است. هر سفری از سوی گردشگران مختلف می‌تواند منجر به برجای
گذاشتن آثاری بر محیط‌زیست، اقتصاد و زندگی مردمان محلی و بومی و...، شود. در نظر
گرفتن مسئولیت خود در برجای گذاشتن عواقب و اثرات مثبت و منفی در حین سفر منجر به
بازشدن انشعابی در مفاهیم گردشگری می‌شود که به آن گردشگری اخلاقی گفته می‌شود.
ژِئوتوریسم (Geotourism):
زمین‌گردشگری یا ژئوتوریسم هم به نوعی از گردشگری گفته می‌شود که با بازدید از جاذبه‌های طبیعت بی‌جان در ارتباط است. کسانی به این سبک از گردشگری می‌پردازند که خواهان بازدید از طبیعت از روی علاقه یا با هدف مطالعه مشخصات و ویژگی‌های طبیعی یک منطقه باشند.
گردشگری طبیعت (Nature tourism):
گردشگری طبیعت هم شاخه‌ای از مفاهیم گردشگری است که بر
مسئولیت‌پذیری در سفر به مناطق مختلف تاکید دارد. این مسئولیت‌پذیری باید به شکل
رعایت امنیت و حریم مردمان محلی و بومی و اهمیت به محیط‌زیست معنا پیدا کند.
اکوتوریسم (Ecotourism):
طبیعت‌گردی یا اکوتوریسم به معنای گردشگری در مکان‌های
طبیعی و بکری است که کمتر مورد توجه رسانه‌ها و تبلیغات قرار می‌گیرند و در آن فقط
به بازدید از محیط طبیعی حیوانات و گیاهان توجه نمی‌شود بلکه هدف از سفر، آموزش و
کمک به جوامع محلی و محیط‌زیست هم هست.
از جمله مفاهیم گردشگری رایج این روزها باید به مفاهیم
پایداری و مسئولیت‌پذیری اشاره کرد. پایداری محیط‌زیست و حفظ منابع طبیعی و جانوری
در سفر به نقاط مختلف از جمله موضوعات بسیار حائز اهمیتی است که به آن در این
روزها توجه زیادی می‌شود. اگر پایداری و مسئولیت‌پذیری در سفرهای گردشگری به شهرها
و مناطق مختلف لحاظ نشود، نتیجه‌ای جز تخریب زودهنگام مکان‌های دیدنی طبیعی به
وجود نخواهد آمد. بسیاری از مناطق زیبا و بکر دنیا به واسطه تبلیغات تجاری و
نادیده گرفتن پایداری و توجه به حفظ طبیعت به شکلی وحشیانه از سوی آدم‌ها از بین
رفته‌اند. چنین چیزی دردناک و بسیار وحشیانه است. از همین روی، مسئولیت‌پذیری در
مواجهه با مکان‌های طبیعی، تاریخی و... را نباید فراموش کنیم. با برخورد مسئولانه
به عنوان یک گردشگر به پایداری محیط زیست کمک شایانی خواهد شد.
هدف از طرح های گردشگری مختلف چیست؟
همان‌طور که پیش‌تر عنوان شد، دلایل متعددی در پشت سفرهای
گردشگری افراد وجود دارد. اما رویدادهای گردشگری و برنامه‌هایی که برای جلب مسافر
و گردشگر صورت می‌گیرد، چه اهدافی را دنبال می‌کنند؟ طرح های گردشگری چطور و طی چه
برنامه‌هایی عملی و اجرایی می‌شوند؟
واقعیت این است که یکی از عمده‌ترین تلاش‌ها در حیطه
گردشگری، جلب‌نظر مسافران مختلف برای سفر به یک خطه است تا امکان درآمدزایی افزایش
پیدا کند. در بعضی از مواقع هم تلاش‌هایی برای جلب گردشگر صورت می‌گیرد تا با
کشاندن نگاه‌ها و توجه‌ها به یک بخش از کره‌زمین به پایداری آن و جلوگیری از تخریب
و اضمحلالش کمک شود. اهداف زیر در انواع مختلف گردشگری وجود دارد:
- جلب گردشگر و تولید درآمد به خاطر بازدید از یک جاذبه تاریخی، طبیعی و به طور
کلی یک جاذبه دیدنی؛ - ایجاد پویایی روانی و اجتماعی در میان افراد یک منطقه با باز شدن پای گردشگران
به آنجا؛ - معرفی ویژگی‌ها و ابراز وجود مردمان یک منطقه و یک کشور با تلاش در جهت جلب‌نظر
مردم دنیا از طریق گردشگری.
برای اینکه گردشگری در یک منطقه و کشور اوج بگیرد، نیاز به
وجود زیرساخت‌هایی است که به کمک دولت و با همراهی شرکت‌ها و سازمان‌های مختلف و
البته حضور مردم، راه را برای توسعه گردشگری باز می‌کنند. نتیجه به کارگیری و راه‌اندازی
زیرساخت‌های مناسب مانند ارائه امکانات رفاهی مناسب به گردشگران، نتایج بسیار فوق‌العاده‌ای
را به همراه دارد و منجر به اشتغال‌زایی و تولید ثروت می‌شود.
در آخر
همان‌طور که دولت‌ها و ملت‌ها باید با یاری یکدیگر فضایی
مناسب برای صنعت گردشگری فراهم کنند، گردشگران هم در قبال مکانی که رهسپارش می‌شوند،
دارای مسئولیت‌هایی هستند. برای مثال، رعایت نکات فرهنگی و زیست‌محیطی از جمله
وظایفی است که در سفر به خطه و مکانی دیگر باید از سوی گردشگران به دقت دنبال شود.
با سفر به منطقه‌ای متفاوت از محل زندگی خود باید به فرهنگ‌ها و مناسبات اجتماعی
مردم آنجا اهمیت داد. در غیر این‌صورت، سفر به هر منطقه‌ای همراه با ایجاد تشویش‌هایی
برای بومیان و ساکنان آن خواهد بود که مزایای گردشگری را به صفر نزدیک می‌کند. فقط
مناسبات اجتماعی و هنجارهای یک جامعه نیست که باید از سوی گردشگران مورد توجه باشد
بلکه مسائل زیست‌محیطی هم و تلاش برای حفظ سلامتشان از اهمیت زیادی برخوردار است.
سفر کنید و در سفرهایتان به مفاهیم گردشگری هم نیم‌نگاهی داشته باشید.
