گشتی در بازار سنتی اردبیل
گشت‌وگذار در بازارهای سنتی و تاریخی شهرهای مختلف یکی از جذاب‌ترین بخش‌های سفر است که علاقه‌مندان زیادی دارد. این که بازارهای سنتی شاهد چه وقایع تاریخی و طبیعی خوب و بدی بودند و اجداد ما در گذشته چه چیزهایی در این بازارها می‌خریدند و می‌فروختند، معماهای جالبی هستند که حل کردن آن‌ها به کمی مطالعه و تفکر نیاز دارد.
در میان شهرهای مهم تاریخی ایران، اردبیل باتوجه‌به قدمت تاریخی و اهمیتی که برای صفویان داشته، بازاری بسیار دیدنی و تماشایی دارد. این بازار سنتی که به بازار بزرگ، راسته بازار یا بازار قیصریه اردبیل مشهور است، قرن‌هاست به عنوان قطب تجاری و اقتصادی این استان، به فعالیتش ادامه می‌دهد.
اگر در حال برنامه ریزی سفر به اردبیل هستید و می‌خواهید از این استان جذاب و خوش آب و هوا دیدن کنید، حتماً بازدید از بازار سنتی اردبیل را در برنامه سفرتان قرار دهید.
گشتی در بازار سنتی اردبیل هم فال است و هم تماشا! شما در طول این گشت‌وگذار علاوه بر آشنایی با تاریخ و شکوه معماری دوره صفویان و بعد از آن، می‌توانید با فروشندگان سنتی معاشرت کنید و اجناس مورد نیازتان را هم از آن‌ها بخرید. برای آشنایی بیش‌تر با این بازار جذاب و تماشایی، ادامه مطلب را مطالعه کنید.
تاریخچه بازار سنتی اردبیل
استان‌های شمال غربی ایران از جمله اردبیل را می‌توان گلوگاه تجارت شرق و غرب جهان دانست. این استان‌ها در واقع ایران و خاور دور را از طریق امپراطوری عثمانی به اروپا متصل می‌کردند. عبور جاده بی‌نظیر ابریشم از این استان هم زمینه‌ساز ایجاد بازارهای بزرگ و پررونقی در اردبیل بوده است.
به هر حال قدیمی‌ترین اسنادی که در آن‌ها به وجود بازاری در اردبیل اشاره شده است، به حدود هزار سال پیش (قرن چهارم هجری قمری) برمی‌گردد. در سفرنامه‌های به‌جامانده از آن دوران، بازار اردبیل را به شکل یک صلیب توصیف می‌کنند که مسجدی در میانه آن قرار دارد.
با توجه به آنچه از اطلاعات معماری و سبک ساخت این مسجد به دست می‌آید، احتمالاً بنای اصلی بازار و مسجد آن در دوره سلجوقیان ساخته شده است. اما بازار سنتی اردبیل با شکل و شمایل امروزی، از قرن هفت و هشت هجری قمری و با گسترش صفویان شکل گرفت.
در واقع با توجه به این که اردبیل یکی از پایتخت‌های صفویان بود و موقعیت سیاسی، تجاری و جغرافیایی ویژه‌ای داشت، بیش‌تر از پیش موردتوجه قرار گرفت.
بازار سنتی اردبیل در طول حکومت صفویان نوسازی شد و بخش‌های جدیدی را به آن اضافه کردند. شکوه و رونق این بازار همچنان برقرار بود و در دوره شاه طهماسب صفوی (قرن دهم هجری قمری) به اوج خود رسید.
پس از آن، مجدداً در دوره زندیه و قاجار به این بازار توجه ویژه شد و تغییرات مهمی در آن ایجاد کردند. آخرین مرمت مهم و اساسی این بازار زیبا در اواسط دهه شصت انجام شد و پس از آن، نام بازار سنتی اردبیل در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
بخش‌های مختلف بازار سنتی اردبیل
بازار بزرگ اردبیل مانند سایر بازارهای تاریخی و سنتی ایران از بخش‌های مختلفی شامل مسجد، حمام، تیمچه و سرا ساخته شده است. بخشی از حجره‌های بازار سنتی اردبیل از زمان صفویان در وقف بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی بودند و درآمد حاصل از آن‌ها صرف نگهداری از آرامگاه شیخ و سایر بزرگان صفوی و کارهای خیریه دیگری می‌شد.
اهمیت مسجد در بازارهای سنتی ایران بسیار زیاد است. این موضوع با توجه به بافت تاریخی و مذهبی اردبیل بسیار حايز اهمیت است و به همین دلیل، مسجد جامع و مسجد اعظم اردبیل در دل بازار سنتی این شهر جای گرفته‌اند. علاوه بر این، بازار اردبیل از بخش‌های زیر تشکیل شده که برخی از آن‌ها همچنان برقرار هستند:
- راسته پیر عبدالملک
- راسته اصلی بازار
- راسته قیصریه
- راسته کفاشان
- راسته سراجان
- راسته غلامان
- بازار زرگران
- راسته قصابان
- راسته خراطان
- راسته کلاه دوزان
- راسته بقالان
- راسته علافان
- راسته پارچه فروشان
- راسته مسگران
- راسته پنبه فروشان
- راسته آهنگران
- راسته چاقو سازان
- سرای گلشن
- سرای جهودها
- سرای خشکبار
- سرای نو یا زنجیرلو
- سرای وکیل
- سرای حاج شکر
- سرای حاج احمد
- سرای امام جمعه
- سرای دوگوچی
- سرای مجیدیه
- تیمچه زنجیرلی
معماری بازار سنتی اردبیل
اگر به معماری سنتی ایران علاقه‌مند هستید، بازار سنتی اردبیل بخش‌های تماشایی زیادی برای شما دارد. معماری اصلی این بنا ترکیبی از معماری دوره سلجوقیان، زندیان، صفویان و قاجار بود، اما آنچه امروز از این بازار باقی مانده، بیش‌تر نمایان‌گر معماری دوران صفویه و قاجار است.
سرای اصلی بازار سنتی اردبیل که مهم‌ترین بخش آن است، ۹ گنبد چشم‌نواز دارد که هر کدام بر روی چهارستون قرار گرفته‌اند. در میانه هر گنبد هم سوراخی ایجاد شده تا نور طبیعی را به داخل بازار هدایت کند. طاق‌های جناغی این بازار هم اگرچه ساده هستند، اما عظمت و شکوه معماری آن زمان را به خوبی به رخ می‌کشند.
معماری چهار سوق یا بازار قیصریه آن هم بسیار زیبا و تماشایی است. چهار سوق بازار یک محیط دایره‌ای شک است که گنبدی بزرگ بر روی آن قرار دارد. ۸ طاق جناغی هم که اطراف این فضای دایره‌ای قرار دارند، هر کدام سردر یکی از حجره‌ها را مشخص می‌کنند. در اطراف راهروها هم طاق‌های دیگری قرار دارند که توجه تماشاگران را به خود جلب می‌کنند.
اگر ویژگی‌های بازار سرپوشیده اردبیل را با بازار سنتی شهرهای مرکزی ایران مقایسه کنید، متوجه می‌شوید که بازار اردبیل از عرض و ارتفاع کم‌تری برخوردار است. به نظر شما علت این موضوع چیست؟ سرما! از آنجا که اردبیل یک شهر سردسیر است، کوتاه بودن ارتفاع سقف و ساخت دیوارهای ضخیم به عنوان یک راهکار هوشمندانه برای گرم نگه داشتن فضا و جلوگیری از هدر رفتن گرما در نظر گرفته شده است.
در گذشته ارتباط مناسبی بین بخش‌های مختلف بازار برقرار بود. اما با تغییرات و مرمت‌های انجام شده در طول سال‌ها، دسترسی بخشی از بازار به سایر بخش‌ها مثل بازار طلافروشان دشوار و در مواردی غیرممکن شد. با این حال همه مجموعه بازار در یک محدوده هستند و شما می‌توانید با صرف وقت کافی، همه دیدنی‌های بازار بزرگ و سنتی اردبیل را تماشا کنید.
آدرس و نحوه دسترسی به بازار سنتی اردبیل
بازارها قلب تپنده شهرها هستند و پیدا کردن آن‌ها در شهرهای توریستی کار چندان سختی نیست. این موضوع در مورد بازار بزرگ اردبیل هم صدق می‌کند. بازار سنتی اردبیل در دو سوی خیابان امام خمینی قرار گرفته و دسترسی به آن از بخش‌های مختلف شهر فراهم است.
در واقع خیابان امام خمینی از میانه بازار عبور کرده و آن را به دو بخش تقسیم کرده است. این بخش از شهر اردبیل در همه روزهای سال به جز تعطیلات و ایام شهادت شلوغ و پرهیاهو است و زن و مرد و کوچک و بزرگ در آن به خرید یا فروش محصولات مشغول هستند.
البته ساعت کار بازار اردبیل از ساعت ۹ صبح تا ۹:۳۰ دقیقه شب است و در اوج سفرهای تابستانی، مسافران زیادی برای بازدید یا خرید سوغات اردبیل به این بازار می‌روند.
رفتن به محله بازار اردبیل یا خیابان امام خمینی در مرکز شهر کار چندان سختی نیست. اگر با خودرو شخصی به این محله می‌روید، بهتر است خودرویتان را در پارکینگ‌های اطراف بازار قرار دهید و پیاده، راهی گشت‌وگذار در این بازار زیبا شوید. البته استفاده از تاکسی و اتوبوس هم ساده‌ترین و کم‌هزینه‌ترین راه برای دسترسی به بازار بزرگ اردبیل است.
خرید از بازار سنتی اردبیل
شما می‌توانید اصیل‌ترین و باسابقه‌ترین تولیدکننده‌های اردبیلی را در بازار سنتی و تاریخی این شهر پیدا کنید. بهترین مغازه‌های شیرینی پزی، حلواپزی، عسل فروشی و فروشگاه‌های صنایع دستی اردبیل در این بازار قرار دارند. پس به نظر می‌رسد خرید سوغات اردبیل از بازار بزرگ این شهر کار هوشمندانه‌ای باشد.
همان‌طور که گفتیم بازار بزرگ جزو بهترین بازار اردبیل است و در آن همه چیز برای خرید پیدا می‌شود. اگرچه این شهر دارای پاساژها و مراکز خرید شیک و مدرن است، اما بخشی از بازار لباس اردبیل در بازار بزرگ آن قرار دارد و بسیاری از خریداران ترجیح می‌دهند لباس‌هایشان را از آنجا تهیه کنند.
به‌هرحال اگر مشغول گشت‌وگذار در بازار سرپوشیده اردبیل هستید، دست خالی از آن خارج نمی‌شود. مهم‌ترین محصولات برای خرید از بازار سنتی اردبیل شامل موارد زیر هستند:
- حلواهای اردبیل شامل حلوا سیاه، حلوای زنجبیلی و...
- شکلات رسته
- عسل ناب سبلان
- لبنیات محلی به ویژه کره و سرشیر سنتی
- قند چوریی
- گلیم و جاجیم
- محصولات چرمی نقاشی شده
- ظرف‌های مسی و...
بهترین زمان بازدید از بازار سنتی اردبیل
تنور بازار سنتی اردبیل همیشه گرم است و حضور روزانه مردم و مسافران باعث رونق بیش‌تر آن می‌شود. البته با توجه به حضور انبوه مسافران در فصل تابستان، ممکن است بازار کمی شلوغ‌تر از روزهای عادی باشد و دسترسی شما به همه بخش‌های بازار را محدود کند.
در هر صورت شما در هر فصلی از سال که راهی اردبیل شوید، می‌توانید سری به بازار سنتی این شهر بزنید و علاوه بر گشت‌وگذار در بخش‌های مختلف و تماشایی آن، به خرید محصولات هم بپردازید.
اگر از شلوغی گریزان هستید و می‌خواهید با آرامش و سر فرصت به بازدید از بازار اردبیل مشغول شوید، فصل پاییز بهترین زمان برای این کار است. در پاییز هنوز سرمای هوا شدید نشده و خبری از شلوغی بیش از حد ناشی از حضور مسافران نیست. شما در این زمان می‌توانید به راحتی به بازدید از سراها و راسته‌های بازار بپردازید و در جزئیات معماری شگفت‌انگیز آن غرق شوید.
البته اوایل بهار، هم از نظر حجم مسافران و هم از نظر آب و هوا شرایط مشابهی با پاییز دارد؛ با این تفاوت که سرسبزی طبیعت هم کم‌کم از راه می‌رسد.
بنابراین می‌توان پاییز و بهار را بهترین زمان بازدید از بازار سنتی اردبیل دانست. شما می‌توانید با توجه به اولویت و علائق خودتان، در هر زمان راهی اردبیل شوید و از گشت‌وگذار در بهترین بازار اردبیل و سایر جاهای تاریخی و دیدنی‌های طبیعی این شهر لذت ببرید.
جاهای دیدنی نزدیک بازار سنتی اردبیل
پیش‌تر گفتیم که بازار سنتی اردبیل در دل بافت تاریخی این شهر قرار دارد؛ بنابراین دسترسی آن به جاهای دیدنی اردبیل از جمله بناهای تاریخی ارزشمند و باشکوه آن آسان است.
شما می‌توانید با کمی پیاده روی و صرف وقت، از بازار سرپوشیده اردبیل به سراغ بازدید از سایر آثار تاریخی یا دیدنی‌های اردبیل بروید و روزی به یاد ماندنی و خاطره‌انگیز در طول سفر به اردبیل داشته باشید. برخی از مهم‌ترین جاهای دیدنی نزدیک بازار سنتی اردبیل که می‌توانید از آن‌ها بازدید کنید عبارت‌اند از:
موزه مردم شناسی اردبیل
موزه‌های مردم‌شناسی بهترین مکان‌ها برای آشنایی با فرهنگ و آداب و رسوم مردم هر منطقه هستند. موزه مردم شناسی اردبیل که در حمام تاریخی آقا نقی یا ظهیرالاسلام قرار دارد، یکی از بهترین نمونه این موزه‌ها برای آشنایی بیش‌تر با مردم اردبیل از گذشته تا امروز است.
این حمام تاریخی و زیبا در میدان عالی‌قاپو اردبیل واقع شده که فاصله کمی تا بازار سنتی این شهر دارد. شما در طول گشت‌وگذار در این موزه، با لباس‌های سنتی مردان و زنان اردبیلی، شیوه زندگی، آداب و رسوم و غذاهای محلی آن‌ها آشنا می‌شوید.
مجموعه تاریخی شیخ صفی‌الدین اردبیلی
بقعه شیخ صفی اردبیلی و مجموعه تاریخی پیرامون آن جزو مهم‌ترین جاهای دیدنی اردبیل است که توجه گردشگران را جلب می‌کند. نزدیکی این بنای تاریخی ارزشمند به بازار سنتی اردبیل باعث شده تا دسترسی شما به آن‌ها ساده‌تر شود و بتوانید برنامه ریزی بهتری برای گشت‌وگذار در اردبیل داشته باشید.
بناهای موجود در مجموعه تاریخی شیخ صفی مربوط به دوران حکومت ایلخانیان تا صفویان هستند و هر یک، جلوه‌ای از شکوه و معماری آن دوران را به شما نشان می‌دهند.
مهم‌ترین بخش این مجموعه که مربوط به آرامگاه شیخ صفی، شاه اسماعیل اول و همسرش و چند تن از بزرگان صفوی است، در ابتدا خانقاه و عبادتگاه صوفیان بود. از سایر بخش‌های دیدنی مجموعه تاریخی شیخ صفی‌الدین اردبیلی که در میدان عالی‌قاپو اردبیل قرار دارد، می‌توان به چله‌خانه، چینی خانه، گنبد الله الله، جنت سرا و... اشاره کرد.
جمعه مسجد اردبیل
یکی از مهم‌ترین و ارزشمندترین آثار تاریخی شهر اردبیل، بنای بسیار قدیمی مسجد تاریخی این شهر است که با نام مسجد عتیق، مسجد جمعه یا جمعه مسجد شناخته می‌شود. این بنا که یادگاری از معماری دوره دیلمیان و سلجوقیان است، در دوره‌های مختلف تاریخی حوادث زیادی را پشت سر گذاشت و بخش‌هایی از آن ویران شد.
آنچه امروز از این مسجد باقی مانده، حاصل بازسازی‌های دوره صفویان است و بخش‌های داخلی آن، گچ‌بری‌ها و تزئینات زیبا و چشم‌نوازی دارد. اگر در ایام عزاداری ماه محرم در اردبیل حضور دارید، می‌توانید برای بازدید از آیین سنتی تشت گذاری که یکی از مراسم مذهبی مردم این شهر است، راهی مسجد جمعه اردبیل شوید.
مسجد اعظم
وجود مسجد در بازار برای بازاریان و سایر اهالی شهر از اهمیت زیادی برخوردار است. به همین دلیل در بازار اردبیل به جز مسجد جمعه، مسجد دیگری برای راحتی مردم و مسافران وجود دارد. مسجد اعظم که در دوره قاجار و با تقلید از گنبد الله الله آرامگاه شیخ صفی اردبیلی ساخته شده، یکی از مهم‌ترین جاهای دیدنی نزدیک بازار سنتی اردبیل است که بازدید از آن برای گردشگران جالب خواهد بود.
معماری این بنا بسیار زیبا و چشم‌نواز است و استفاده از ترکیب آجر و کاشی در مناره، یکی از ویژگی‌های جذاب آن به حساب می‌آید. ضمناً پنجره‌های شبستان که در بخش گنبدی بالای آن قرار دارند، منظره فوق‌العاده‌ای از پرتوهای نور را در مقابل چشم بازدیدکنندگان ایجاد می‌کند.
بهترین روش اجاره اقامتگاه در اردبیل
شهر زیبا و توریستی اردبیل هر سال میزبان هزاران مسافر مشتاقی است که با هدف بازدید از جاهای دیدنی اردبیل و استراحت در آرامش و آب‌وهوای مطبوع آن، راهی سفر می‌شوند. حتماً می‌دانید که داشتن یک اقامتگاه مناسب در طول سفر بسیار مهم است و می‌تواند کیفیت سفر شما را عمیقاً تحت‌تأثیر قرار دهد؛ بنابراین بهتر است قبل از برنامه‌ریزی سفر به اردبیل به فکر پیدا کردن یک اقامتگاه مناسب باشید.
جاباما به عنوان یک پلتفرم تخصصی در زمینه اجاره اقامتگاه در این مسیر راهنما و همراه شما خواهد بود. شما می‌توانید از طریق جاباما و بعد از مشخص شدن زمان سفرتان، تنها با چند کلیک به بهترین اقامتگاه‌های اردبیل دسترسی پیدا کنید.
مشاهده تجهیزات، موقعیت مکانی، هزینه، فیلتر کردن شرایط و مطالعه نظرات سایر کاربران از مهم‌ترین امکاناتی است که جاباما در اختیار شما قرار می‌دهد.
ضمناً اگر به هر دلیل سفرتان لغو یا به زمان دیگری موکول شد، می‌توانید تمام یا بخشی از هزینه پرداختی را بر اساس قوانین هر اقامتگاه دریافت کنید.
فراموش نکنید که اردبیل یک شهر سردسیر است و حتی در طول تابستان هم شب‌های خنکی دارد؛ بنابراین سفر به اردبیل بدون اطمینان از داشتن یک اقامتگاه مناسب چندان منطقی به نظر نمی‌رسد! از سوی دیگر، تجمع مسافران در پیک سفرهای تابستانی ممکن است پیدا کردن اقامتگاه‌های خوب و اجاره ویلا در اردبیل را دشوار کند. اجاره آنلاین اقامتگاه در اردبیل با امکانات و تجهیزات کافی باعث می‌شود تا تجربه دلنشینی از سفر به اردبیل داشته باشید و بیش‌تر به شما خوش بگذرد.
پاسخ به سوالات متداول درباره گشتی در بازار سنتی اردبیل
