قلعه فلک‌الافلاک خرم‌آباد؛ نماد شکوه لرستان
نام خرم‌آباد با قلعه فلک‌الافلاک عجین شده و این قلعه تاریخی را می‌توان نماد شهر خرم‌آباد دانست. همان‌طور که برج ایفل یادآور پاریس، تخت‌جمشید تداعی‌کننده شیراز و میدان شهرداری نماد شهر رشت است، گردشگران هم شهر زیبای خرم‌آباد را با قلعه فلک‌الافلاک به یاد می‌آورند.
این قلعه شگفت‌انگیز باستانی بر بلندای تپه‌ای قرار دارد و توجه شما را در بدو ورود به شهر جلب می‌کند. نورپردازی جذاب قلعه در شب، جلوه‌ای تماشایی به آن بخشیده و عظمت و شکوه آن را بیش‌تر به رخ می‌کشد.
معماری خارق‌العاده، بخش‌های دیدنی و موزه‌هایی که در این قلعه تاریخی جای دارند، از مهم‌ترین جاهای دیدنی خرم‌آباد و معروف‌ترین جاذبه‌های تاریخی غرب ایران هستند که باعث شهرت خرم‌آباد به‌عنوان یک شهر توریستی شده‌اند.
شما می‌توانید با اختصاص چند ساعت از زمان سفر خود، به تماشای جزئیات شگفت‌انگیز قلعه فلک‌الافلاک بپردازید و خاطره‌ای ماندگار از سفر به خرم‌آباد ثبت کنید. ضمناً نزدیکی قلعه به سایر جاهای دیدنی خرم‌آباد از قبیل گرداب سنگی، مناره آجری و... فرصت مناسبی برای گشت‌وگذار آسان در میان جاذبه‌های تاریخی خرم‌آباد است.
این مقاله با معرفی ویژگی‌های قلعه فلک‌الافلاک خرم‌آباد، شما را با دانستنی‌های مفید درباره آن آشنا می‌کند تا راهنمای سفر شما در این بخش از ایران‌زمین باشد.
قلعه فلک‌الافلاک کجاست؟
قلعه باستانی فلک‌الافلاک در مرکز شهر خرم‌آباد و در خیابان امام خمینی قرار دارد. البته اهالی شهر به این خیابان، ساحلی هم می‌گویند. در واقع این قلعه اولین چیزی است که در شهر خرم‌آباد به چشم می‌آید و تمدن و شکوه این شهر را به گردشگران گوشزد می‌کند.
شما می‌توانید با خودروی شخصی، اتوبوس یا تاکسی به این مجموعه عظیم برسید و ساعت‌ها به گشت‌وگذار در بخش‌های مختلف آن بپردازید. البته اگر اقامتگاه شما در مرکز شهر خرم‌آباد واقع شده، می‌توانید پیاده‌راهی فلک‌الافلاک شوید و بدون نگرانی درباره محل پارک خودرو، ترافیک و...، لذت بیش‌تری از مسیر و گردش در محوطه قلعه ببرید.
ساعت بازدید قلعه فلک‌الافلاک از ۸ صبح تا ۹ شب است و امکان مراجعه به آن در تمام روزهای هفته برای بازدیدکنندگان وجود دارد. این مجموعه باتوجه‌به محدودیت فضا، در روزهای پیک سفر به خرم‌آباد مثل ایام نوروز یا تعطیلات تابستانی خیلی شلوغ است و گاهی امکان بازدید از آن به‌سختی برای گردشگران فراهم می‌شود.
پس اگر قصد دارید با فراغ بال، همه بخش‌های این مجموعه را بادقت تماشا کنید، در ساعت‌های ابتدای روز پیک سفرها یا نیمه دوم سال که حجم مسافران این شهر بسیار کم‌تر است، راهی آن شوید.
چرا قلعه فلک‌الافلاک به این نام معروف شد؟
سنگ بنای این قلعه در دوره ساسانیان و به دستور شاپور ساسانی گذاشته شد. به همین دلیل در آن دوران به‌عنوان دژ یا قلعه شاپورخواست نامیده می‌شد.
این نام تا مدت‌ها بر این قلعه ماند؛ اما از قرن هفتم هجری و با روی کار آمدن حکومت‌های مختلف در ایران، نام‌های دیگری از قبیل قلعه بالا، قلعه سفید، قلعه خرم‌آباد، دژ سیاه و کاخ اتابکان به آن دادند.
در نهایت از دوره قاجار، نام فلک‌الافلاک برای معرفی این قلعه انتخاب شد و تا امروز همچنان به این نام خوانده می‌شود. فلک‌الافلاک به معنی سپهر سپهران یا آسمان آسمان‌ها است.
برخی معتقدند وجود ۱۲ برج موجود در حصار اطراف این قلعه دلیل نامگذاری آن بوده است. در واقع این ۱۲ برج نماد ۱۲ صورت فلکی هستند؛ البته به نظر می‌رسد قرارگرفتن قلعه بر تپه‌ای بر فراز شهر و ارتفاع زیاد آن هم در این نامگذاری نقش داشته باشد.
تاریخچه قلعه فلک‌الافلاک خرم‌آباد
اولین سؤالی که در حین بازدید از این بنا در ذهن شکل می‌گیرد این است که قدمت قلعه فلک‌الافلاک چند سال است. تحقیقات باستان‌شناسی انجام شده در این قلعه و بررسی اسناد به‌دست‌آمده در مورد آن نشان می‌دهد که قلعه فلک‌الافلاک با نام دژ شاپورخواست، در دوره ساسانی و در حوالی سال ۶۵۰ میلادی ساخته شده است؛ با این حساب این قلعه بیش از ۱۳۰۰ سال قدمت دارد.
دژ شاپورخواست در زمان ساخت در دوره ساسانیان کاربردی نظامی و حکومتی داشت؛ به همین دلیل بر روی تپه‌ای بلند و مشرف به سایر نقاط شهر ساخته شد.
پس از آن، در زمان سایر حکومت‌های ایران از جمله دوره آل بویه، صفویه و قاجار از این قلعه مستحکم به شکل‌های مختلف مانند محل حکومت والی شهر یا خزانه حکومتی استفاده شد.
گفته می‌شود تا پیش از ثبت ملی این بنا در اواخر دهه چهل، حکومت پهلوی از آن به‌عنوان یک پادگان نظامی و محلی برای زندانی کردن مخالفان سیاسی استفاده می‌کرد.
با این که قلعه فلک‌الافلاک خرم‌آباد در طول تاریخ فراز و نشیب‌های زیادی را پشت سر گذاشته و تغییراتی در آن ایجاد شده است. اما همچنان محکم و استوار بر جای خود قرار گرفته و امروز به‌عنوان یکی از مهم‌ترین آثار باستانی ایران شناخته می‌شود.
در حال حاضر موزه مردم‌شناسی و باستان‌شناسی خرم‌آباد در بنای قلعه قرار دارد و محلی برای آشنایی علاقه‌مندان به تاریخ بافرهنگ و تمدن این بخش از ایران‌زمین است.
معماری قلعه فلک‌الافلاک خرم‌آباد
قلعه فلک‌الافلاک خرم‌آباد به‌عنوان یکی از شاهکارهای معماری دنیا شناخته می‌شود و هر سال گردشگران زیادی از نقاط مختلف جهان باهدف بازدید از جزئیات و ویژگی‌های خاص این قلعه راهی خرم‌آباد زیبا می‌شوند.
پلان اصلی قلعه به‌صورت یک چندضلعی نامنظم است که احتمالاً به دلیل فرم تپه‌ای که روی آن قرار دارد، به این شکل طراحی شده است. طبق اسناد به‌دست‌آمده، در آن زمان ۱۲ برج در اطراف قلعه وجود داشت و به همین دلیل به بنای آن ۱۲ برجی هم می‌گفتند. امروز از این برج‌ها تنها ۸ تا باقی‌مانده و بقیه به دلایل مختلف از بین رفته‌اند.
برای ساخت این قلعه از سنگ‌های بزرگ، خشت، آجر سرخ، آهک، چوب و گچ استفاده کرده‌اند. داشتن دیوارهای دفاعی محکم و عدم وجود جزئیات ظریف یا گچ‌بری و کاشی‌کاری در این بنا، کاربرد نظامی آن را درگذشته تأیید می‌کند.
سیستم ساخت این قلعه کاملاً برای قرارگرفتن در بلندی طراحی شده است؛ چون وجود گچ و چوب در ساخت آن، قلعه را در برابر نفوذ آب آسیب‌پذیر می‌کند. البته استفاده از سیستم رطوبت‌گیر که به شکل دالان‌هایی برای هدایت آب در زیر دیوارها تعبیه شده، در کاهش رطوبت آن نقش دارد.
این‌طور می‌توان گفت که اگر همین بنا بدون سیستم رطوبت‌گیر در خرم‌آباد بر روی زمین مسطح ساخته می‌شد، امروز تقریباً چیزی از آن باقی نمی‌ماند! قرارگرفتن در ارتفاع نسبتاً زیاد، برخورداری از سیستم اختصاصی برای هدایت و دفع آب اضافی و امکان نفوذ باد به داخل ساختمان قلعه، باعث شده تا پایه‌های آن در اثر بارش‌های شدید باران در خرم‌آباد مرطوب نمانده و به‌سرعت خشک شوند.
درنظرگرفتن این جزئیات و نکات تخصصی در بیش از ۱۳ قرن پیش و زمانی که انسان‌ها به حداقل دانش مهندسی دسترسی داشتند، جزو اسرار قلعه فلک‌الافلاک است که باعث شده به‌عنوان یک بنای شاخص تاریخی موردتوجه قرار گیرد.
یکی از اسرار قلعه فلک‌الافلاک، احتمال وجود قنات در زیر آن است. وجود آب در چاه این مجموعه که بیش از ۴۰ متر عمق دارد و با دست حفر شده است، احتمال وجود قنات در آن را تقویت می‌کند. به‌طورکلی این قلعه تاریخی از نظر توجه به مسائل معماری، هیدرولوژی و زمین‌شناسی یک شاهکار است و هنوز تحقیقات در مورد جزئیات موجود در آن ادامه دارد.
بخش‌های مختلف قلعه فلک‌الافلاک خرم‌آباد
وسعت قلعه فلک‌الافلاک بیش از ۵۳۰۰ مترمربع است و از بخش‌های مختلفی تشکیل شده است. مهم‌ترین بخش‌های قلعه که بازدید از آن برای گردشگران بسیار جذاب است، عبارت‌اند از:
برج‌های قلعه فلک‌الافلاک
برج‌های مدور و کنگره‌دار عظیمی که دورتادور قلعه قرار دارند، نماد آن هستند. در حال حاضر فقط هشت برج از ۱۲ برج اولیه این قلعه باقی‌مانده و به کمک مرمت مداوم، تلاش می‌کنند تا آن‌ها را برای آیندگان حفظ کنند.
حیاط‌های قلعه فلک‌الافلاک
شما باید برای دسترسی به قلعه، ابتدا باید از پله‌های ورودی آن بالا بروید و به حیاط اول قلعه برسید. در این حیاط، حمام قلعه و چاه معروف و جذاب آن وجود دارد که توجه بازدیدکنندگان را به خود جلب می‌کند.
حیاط اول قلعه که بعد از عبور از در ورودی به آن می‌رسید، دارای ۴ برج است که احتمالاً برج‌های نگهبانی قلعه بودند. حیاط دوم هم که از نظر شکل و ابعاد تفاوت چندانی با حیاط اول ندارد، با تالارهای وسیعی در چهار طرف آن احاطه شده است. موزه‌های موجود در قلعه در تالارهای حیاط دوم قرار دارند و جذاب‌ترین بخش این قلعه را تشکیل می‌دهند.
باغ و عمارت گلستان
در مجاورت قلعه عظیم فلک‌الافلاک، باغی تاریخی و زیبا متعلق به دوره قاجار قرار دارد که در روزگار گذشته، محل زندگی و استراحت حاکمان لرستان بود. این عمارت تاریخی زیبا از یک مسجد، بیرونی و اندرونی به همراه حمام و توپخانه تشکیل شده و مناظر چشم‌نوازی دارد.
درختان سر به فلک کشیده، حوض‌ها و نهرهای این باغ که آب آن‌ها از چشمه یا سراب گلستان تأمین می‌شود، بر طراوت و شادابی فضا اضافه کرده‌اند.
بازدید از عمارت گلستان در تمام طول سال برای گردشگران جذاب است؛ اما قدم‌زدن بر روی برگ‌های رنگارنگی که باغ را فرش کرده‌اند، گشت‌وگذار در آن در فصل پاییز را جذاب‌تر می‌کند.
موزه مردم‌شناسی خرم‌آباد
این موزه که در یکی از تالارهای بزرگ قلعه فلک‌الافلاک قرار دارد، شما را بافرهنگ، آداب‌ورسوم، کشاورزی، موسیقی، پوشاک و... مردم لرستان آشنا می‌کند.
در موزه مردم‌شناسی خرم‌آباد ماکت‌های مختلفی قرار دارند که زندگی روزمره مردم این دیار را به زیبایی نمایش می‌دهند. شما می‌توانید در حین بازدید از این موزه با چگونگی پخت نان و غذاهای محلی، شغل‌های سنتی، آماده‌سازی صنایع‌دستی اصیل لرستان و مراسم مختلف مردم این استان آشنا شوید.
گالری عکس این موزه هم بسیار تماشایی است و عکس‌های جذابی از طبیعت و تاریخ لرستان را در معرض دید گردشگران قرار می‌دهد. جذاب‌ترین عکس‌های این بخش متعلق به دوره قاجار هستند و ویژگی‌های لرستان در زمان قاجار را به تصویر می‌کشند.
موزه باستان‌شناسی خرم‌آباد
حتماً می‌دانید که استان لرستان یکی از کهن‌ترین استان‌های ایران با قدمتی چندهزارساله است. به همین دلیل در طول کاوش‌های باستانی انجام شده در نقاط مختلف استان، اشیاء تاریخی شگفت‌انگیز و ارزشمندی کشف شده و در اختیار موزه این استان قرار گرفته است.
در موزه باستان‌شناسی قلعه فلک‌الافلاک، صدها اثر تاریخی و باستانی نگهداری می‌شوند که بخش جذابی از این قلعه برای علاقه‌مندان به تاریخ این سرزمین خواهد بود.
بهترین زمان بازدید از قلعه فلک‌الافلاک خرم‌آباد
خرم‌آباد لرستان شهری چهارفصل است که بازدید از آن در تمام فصل‌های سال جذاب و تماشایی خواهد بود. شما می‌توانید در هر زمانی به این شهر مراجعه کنید و از گشت‌وگذار در طبیعت بکر و آثار تاریخی شکوهمند آن همچون قلعه فلک‌الافلاک حسابی لذت ببرید. بااین‌حال بعضی از فصل‌ها برای گردش در این شهر محبوب‌تر است.
شما که قصد دارید باهدف بازدید از قلعه فلک‌الافلاک خرم‌آباد راهی این شهر شوید، لازم است پیک سفرها را در نظر بگیرید. هر چه میزان سفر به خرم‌آباد بیش‌تر باشد، احتمال وجود انبوه مسافران مشتاق بازدید از قلعه فلک‌الافلاک بالاتر است؛ بنابراین ممکن است بازدید از همه بخش‌های این بنا به دلیل شلوغی و ازدحام جمعیت برای شما فراهم نباشد.
در نتیجه برای این که بتوانید با خیال راحت و فراغ بال از خلوتی محوطه استفاده کنید و ساعت‌ها به گشت‌وگذار در بخش‌های مختلف قلعه فلک‌الافلاک بپردازید، بهتر است در نیمه دوم سال راهی این شهر شوید. با شروع فعالیت مراکز آموزشی در پاییز، از انبوه جمعیت مسافران خرم‌آباد کاسته می‌شود و شانس شما برای بازدید مطلوب از جاذبه‌های تاریخی خرم‌آباد بالاتر خواهد بود. ضمناً کاهش تعداد مسافران خرم‌آباد در نیمه دوم سال، به شما امکان می‌دهد تا بتوانید آسان‌تر به بهترین اقامتگاه‌های این شهر دسترسی پیدا کنید و هزینه کم‌تری بابت اجاره آن‌ها بپردازید.
پس سفر در نیمه دوم سال علاوه بر این که فرصت مناسبی برای استفاده از آرامش و خلوتی شهر جهت بازدید از جاذبه‌های تاریخی خرم‌آباد است، زمینه یک سفر اقتصادی و جذاب را هم برای شما فراهم خواهد کرد.
بهترین روش اجاره اقامتگاه در خرم‌آباد
در حال حاضر شهر خرم‌آباد یکی از محبوب‌ترین مقاصد گردشگری غرب ایران است که طرفداران زیادی در میان گردشگران ایرانی دارد. از سوی دیگر، طبیعت بکر و جاذبه‌های تاریخی شگفت‌انگیز آن، باعث شهرت خرم‌آباد در سطح جهان شده و مسافران مشتاق از نقاط دور و نزدیک جهان برای بازدید از زیبایی‌های این استان راهی آن می‌شوند.
افزایش استقبال گردشگران از سفر به خرم‌آباد باعث شده تا اقامتگاه‌های متنوعی در نقاط مختلف این شهر و شهرها و روستاهای اطراف آن برای پذیرایی از مسافران فراهم شود.
فرقی نمی‌کند که قصد دارید در پیک سفرها راهی خرم‌آباد شوید یا روزهای خلوت آن؛ درهرصورت به یک اقامتگاه مناسب در خرم‌آباد برای اسکان در طول سفر نیاز دارید.
پیشنهاد ما به شما این است که کار را به کاردان بسپارید و برای پیداکردن بهترین اقامتگاه در خرم‌آباد از جاباما کمک بگیرید. جاباما به‌عنوان یک پلتفرم تخصصی اجاره اقامتگاه، دسترسی شما را به صدها اقامتگاه معتبر و مجهز از قبیل آپارتمان، سوئیت، اقامتگاه بوم گردی، خانه سنتی و... در شهر خرم‌آباد و نواحی اطراف آن فراهم می‌کند.
در واقع به کمک سایت یا اپلیکیشن جاباما می‌توانید پیش از سفر اقامتگاه موردنظرتان را اجاره کنید و با خیال راحت قدم در مسیر سفر بگذارید. اجاره آنلاین اقامتگاه در خرم‌آباد تنها با چند کلیک امکان‌پذیر است و به شما فرصت می‌دهد تا پس از بررسی شرایط مکان معرفی شده از نظر موقعیت، امکانات، هزینه و... تصمیم نهایی را بگیرید و آن را اجاره کنید.
