کویر لوت: راهنمای سفر، عکس، رمز و رازها و هر آنچه که برای سفر لازم دارید
برای تصور زیباییهای کویر لوت تنها کافی است چشمان خود را ببندید و آسمان شبی را تصور کنید که از شفافیت زیاد ستارهها میدرخشد. ستارههایی که انگار اگر دست بیاندازید میتوانید تک تک آنها را بچینید. صدای باد و شبهای خنک در دل تابستان، سازههای عظیم طبیعی که به شکلهای مختلف درآمدهاند و زیر نور آفتاب میدرخشند. دریاچههای بیشمار نمک در فضایی که ابتدا و انتهایش را نمیتوانید، ببینید. شما در کویر لوت هستید. نقطهای که از گرمترین نقاط زمین است و در سه استان بزرگ و پهناور ایران قرار گرفته است. جایی با شکوه با طبیعت منحصر بهفرد و جاذبههای عجیب که نظیرش را در جای دیگری نخواهید دید. چشمان خود را باز کنید و در سفر به کویر لوت همراه شوید.
کویر لوت کجاست؟
کویر پهناور لوت در سه استان بزرگ ایران امتداد پیدا کرده است. خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان و کرمان این کویر بینظیر را در دل خود جای دادهاند. مساحتی که ۱۰ درصد خاک ایران را در برگرفته است.
این کویر، سرزمین ناشناخته و بکری است که ۱۲۰ هزار کیلومتر مربع وسعت دارد.
کویر لوت روی نقشه ایران
در نقشه ایران، میتوانید بخش وسیعی از کویر گسترده لوت را در استان سیستان و بلوچستان ببینید. یعنی بیش از ۷۰ درصد از این منطقه. ۳۰ درصد دیگر آن هم در استانهای خراسان جنوبی و کرمان قرار گرفته است.
نکته جالبی که وجود دارد، این است که شناخته شدهترین بخشی که برای سفر، درست در همین ۳۰ درصد است.
کویر لوت شهداد
اغراق نیست اگر جذابترین بخش کویر پهناور لوت را در کلوتهای شهداد بدانیم. شهداد منطقهای در استان کرمان است که تا ابتدای کلوتها حدود ۴۵ کیلومتر فاصله دارد.
منطقهای اسرارآمیز در دل کویر که در نگاه اول ممکن است تصور کنید این سازهها انسانی هستند. در حالی که اینجا شاهد شکوه معماری طبیعت در ساخت آسمان خراشهای طبیعی خواهید بود.
ارتفاع کویر لوت چقدر است؟
دشت لوت در مناطق مختلف ارتفاع متفاوتی دارد که باعث به وجود آمدن اقلیمهای جغرافیایی متنوعی شده است. بهطور کلی میتوان دشت لوت را به سه بخش اصلی تقسیم کرد:
لوت شمالی در منطقه خراسان شمالی و بیرجند که به نام «لوت خراسان» و «لوت بیرجند» شناخته میشود. در شمالیترین نقاط این منطقه ارتفاع به ۱۰۰۰ متر میرسد و با آمدن به سمت جنوب ارتفاعی حدودا ۵۰۰ متری پیدا میکند.
لوت مرکزی به نام «چاله لوت» شناخته میشود و از تودههای بزرگ و به هم پیوسته ماسهای تشکیل شده است. کویر «ملک محمد» در غرب «ریگ یلان» از معروفترین کویرهای این منطقه هستند.
لوت جنوبی کمترین میزان ارتفاع را دارد که بخشی از استان کرمان و سیستان و بلوچستان را در بر میگیرد.
دلیل شهرت کویر لوت
کویر لوت یکی از جاذبههای طبیعی بینظیر در ایران است. جاذبهای که بخشهای زیادی از خاک ایران را به خود اختصاص داده است. اما چه دلایلی باعث شهرت این جاذبه شده است؟
اولین جاذبه طبیعی به ثبت رسیده ایران در سازمان جهانی یونسکو، کویر لوت است.
این منطقه اسرارآمیز در چند سال متوالی با دمای ۷۱ درجه، به عنوان گرمترین نقطه زمین شناخته شده بود.
گودترین نقطه داخلی فلات ایران به نام «گود لوت» در همین منطقه قرار دارد.
کلوتهای شگفتانگیز شهداد به عنوان آسمانخراشهای طبیعی در دل کویر شهداد واقع شدهاند. این جاذبه عنوان مرتفعترین سازههای ماسهای دنیا را به خود اختصاص داده است.
تمدنی با بیش از ۶ هزار سال قدمت در دل دشت لوت و در نزدیکی کلوتهای شهداد قرار دارد.
کویر لوت بخشی از دشت لوت را به خود اختصاص داده است، در دل این دشت، گونههای مختلف جانوری و گیاهی وجود دارد.
در صورت سفر به کرمان لذت دیدن یک شاهکار معماری ایرانی و یک باغ سرسبز در دل کویر، یعنی باغ شازده ماهان را از دست ندهید.
وسعت دشت لوت
دشت پهناور لوت با وسعتی بیش از ۴۰ هزار کیلومتر مربع، ۱۰ درصد از خاک ایران را به خود اختصاص داده است. منطقهای که عنوان بیست و هفتمین بیابان بزرگ جهان را دارد. میانگین طول بیابان لوت در راستای شمال به جنوب آن ۹۰۰ کیلومتر و از غرب به شرق، ۳۰۰ کیلومتر است.
بخشهای مختلف کویر لوت
پهناوری لوت باعث شده است که این منطقه به سه قسمت اصلی یعنی «لوت شمالی»، «لوت جنوبی» و «لوت مرکزی» تقسیم میشود. مناطقی که هر یک بخشی از سه استان خراسان جنوبی، کرمان و سیستان و بلوچستان را در بر گرفته است. جاذبه و نوع اقلیم در هر یک از این مناطق متفاوت بوده و شکل خاصی از طبیعت را به رخ میکشد.
لوت شمالی
در شمالیترین قسمت دشت لوت یعنی در استان خراسان جنوبی و شهر بیرجند، به کویر لوت میرسیم. به همین دلیل است که محلیها این بخش از لوت را به نام «لوت خراسان» میشناسند و از بعضی دیگر که بپرسی ممکن است به آن را به «لوت بیرجند» هم بشناسند. لوت شمالی منطقهای است از ریگ و شن با کوهها و تپههای رسوبی و آتشفشانی که در قسمت جنوبی به رود شور بیرجند منتهی میشود.
لوت مرکزی
«چاله لوت» به عنوان گودترین منطقه در فلات ایران در لوت مرکزی قرار گرفته است. در این منطقه کویرهای نمکی و گچی قرار دارند که کویر «ملک محمد» و «ریگ یلان» از جمله شناختهترین آنها هستند.
لوت جنوبی
منطقه باستانی با نشانههایی از تمدن چند هزار ساله در جنوبیترین منطقه لوت قرار گرفته که به نام «لوت جنوبی» مشهور است. این منطقه به عنوان مهمترین بخش کویر لوت است که جنبه گردشگری داشته و بسیاری از طبیعتگردان آن را انتخاب میکنند.
تقسیمات زمین ریخت شناسی کویر لوت
در بخش لوت جنوبی سه بخش مجزا وجود دارد که از نظر زمین شناسی کاملا با یکدیگر متفاوت هستند:
منطقه دشت سر
این بخش از کویر فاقد هرگونه پوشش گیاهی است و در منابع خارجی با نام هامادا شناخته شده است. شکل آن نیز بهصورت یک منطقه سنگ فرش شده است و به همین دلیل به آن سنگ فرش بیابان هم گفته میشود.
کلوتهای شهداد
آسمانخراشهای طبیعی و مرتفعترین سازههای شنی از عجایبی هستند که شما را شگفت زده خواهند کرد. کلوتهای شهداد در منطقهای با عرض ۸۰ و طول ۱۴۵ کیلومتر قرار گرفتهاند و در اثر فرسایش رود شور و بادهای ۱۲۰ روزه سیستان به این شمایل در آمدهاند.
تپههای ماسهای
در شرق دشت لوت مرکزی، منطقهای با وسعت ۵۰ هزار هکتار وجود دارد. منطقهای پوشیده از تپههای ماسهای با ارتفاعهای متفاوت که ارتفاع برخی از تپهها به بیش از ۵۰۰ متر میرسد.
جاذبههای کویر لوت
در شگفتیهای دشت لوت بدون شک غرق خواهید شد. منطقهای که انگار شما را با طبیعت بکر و منحصر بهفردش شما را جادو میکند. با این جاذبهها، بیشتر آشنا شویم:
کلوتهای شهداد
در دل کویر لوت، جاذبه بینظیری وجود دارد که برخی نام شهر ارواح را بر آن گذاشتهاند. دلیل آن هم سازههای ماسهای با ارتفاع بلند است که شهر کلوتها را شکل دادهاند. این سازهها از دور شبیه یک شهر متروکه با آسمان خراشهای مرتفع است. کلوتهای شهداد با افسانههای بیشمار شاخصترین جاذبه دشت لوت به شمار میروند.
درباره شهداد
شهداد نام منطقهای در ۷۰ کیلومتری شمال شرق کرمان است که نام قدیمی آن «خبیص» است. این شهر باستانی بیش از ۶۰۰۰ هزار سال قدمت دارد که دروازهای برای شناخت زندگی اجتماعی و فرهنگی مناطق جنوب شرق ایران با قدمت ۳ هزار سال پیش از میلاد است.
افسانه های پیرامون کلوت های شهداد
در منطقه شهداد و بهویژه در کلوتهای شهداد افسانههای زیادی روایت میشود که با سفر به این منطقه میتوانید از زبان مردم محلی آنها را بشنوید. داستان شهر ارواح و ساختن این کلوتها به دست نیروهای ماورائی یا افسانه شهر نفرین شدهای که متعلق به قوم لوط بوده است و چند هزار سال پیش در این منطقه بودهاند و ناگهان تبدیل به سنگ شدهاند.
شما میتوانید روایت پوریا هاشمی یک از سفرجوهای جاباما در سفرش به کویر شهداد کرمان را در مجله جاباما بخوانید.
نبکا
جاذبه دیگری که میتوانید در کویر لوت ببینید نبکا است که به گلدانهای طبیعی هم معروف است. تلاقی باد و آب در کنار گیاه باعث فرسایش شده و به همین دلیل شکلهای عجیب و جالبی را به وجود میآورد که در نوع خود بینظیر است. گیاهانی که در کویر رشد میکنند مربوط به گونههای گیاه گز هستند.
تنگه رتیل
در فاصله ۱۳۰ کیلومتری کویر شهداد تنگه پهناور و بزرگی تشکیل شده که همانطور که از نام آن پیداست زیستگاه خطرناک ترین عنکبوت جهان یعنی رتیل خورشیدی یا شتری با زهری سمی و کشنده است. این تنگه طبیعی از بکرترین تنگههای جهان است که بسیار دست نخورده باقی مانده است.
گندم بریان
منطقهای با وسعت بیش از ۴۵۰ کیلومتر مربع در دل کویر زیبای لوت که در چند سال متوالی عنوان گرمترین نقطه جهان را به خود اختصاص داده بود؛ به نام منطقه گندم بریان شناخته میشود. جایی که هیچگونه موجود زندهای در آن توان زندگی کردن ندارد و از جمله صعبالعبورترین مناطق جهان است؛ البته اگر امکان ورود به آن وجود داشته باشد. دمای منطقه گندم بریان در تابستان گاهی به بیش از ۷۰ درجه سانتیگراد میرسد.
رود کال شور
دیدن رود آن هم در دل کویر شاید کمی عجیب به نظر برسد. اما دشت لوت این پدیده را در دل خود جا داده است. رود کال شور که در اثر جریانهای فصلی و بیشتر در فصل تابستان به وجود میآید، آب اسیدی دارد و بینهایت شور است. یکی از نکات جالب رود کال شور چسبنده کردن خاک و ایجاد نبکا در کویر است.
دریاچه کویر لوت
در دل کلوتهای لوت دریاچهای متولد شده است که یکی از اصلیترین جاذبههای کویر لوت است. دریاچه طبیعی که بر اثر طغیان رودخانه شور از ارتفاعات خراسان جنوبی سرچشمه گرفته است. این دریاچه علاوه بر منظره بینظیری که در دل کویر ایجاد کرده است، میزبان پرندگان مهاجر زیادی است. البته به دلیل شور بودن آب میتواند خطرات زیادی را برای این موجودات داشته باشد.
آثار باستانی کشف شده در کویر لوت
شاید در نگاه اول، وجود تمدن در دل کویر چندان منطقی بهنظر نرسد. اما کشف آثار باستانی در بخشهایی از کویر زیبای لوت نشان از یک تمدن بیش از ۶۰۰۰ ساله در این منطقه دارد. در تپهها و محوطه اطراف کلوتهای شهداد گورستانهای قدیمی مربوط به هزار سوم با سفالهایی از این دوره کشف شده است. از جمله مهمترین اشیای کشف شده در منطقه لوت میتوان به درفش فلزی اشاره کرد که در نوع خود قدیمیترین نمونه در جهان است.
اما آثار باستانی کویر لوت منحصر به همین منطقه نمیشود و در شهرهای مختلف حوزه کویر لوت یعنی سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و کرمان، محوطه و گورستانهای دوره مس سنگی و دژهای تاریخی به همراه قناتهای زیبا و دیدنی وجود دارد.
آثار باستانی کشف شده در کویر لوت
در منطقه شهداد جاذبههای گردشگری بیشماری وجود دارد که از جمله آن میتوان به قلعه کهنه، قلعه رموک، قلعه چغوکی، قلعه بهرام، گورستانهای باستانی، آب انبار حاج محمد تقی، کارگاه فلزکاری باستانی (محوطه باستانی شهداد) ، نبکا، آسیاب آبی دوقلو، باغ شهرداری، باغ کشاورزی و امامزاده زید اشاره کرد. این منطقه مرکز حکومت اقوام آراتا بوده و قدیمیترین درفش فلزی جهان نیز در همینجا کشف شده است.
دیدنی های اطراف کویر لوت
قلعه شفیع آباد
قلعه شفیع آباد از مناطق دیدنی اطراف دشت لوت در شهر کرمان است که در دوره قاجار ساخته شده است. محوطهای گسترده که به عنوان کاروانسرا مورد استفاده قرار میگرفته و به عنوان دژ و قلعه نظامی مورد استفاده بوده است.
در داخل محوطه این قلعه درختان نخل قرار دارد و اتاقهای آن بسیار ساده و کوچک طراحی شده است. در پشت سازه هم راهپله باریکی طراحی شده است.
آب انبار شهداد
یکی از زیباترین آب انبارهای شهر کرمان در منطقه شهداد قرار گرفته است. این بنا در دوره قاجار ساخته شده و دارای ۵۲ پله، ۶ بادگیر و یک ورودی و خروجی آب است. از این محل در گذشته به عنوان یخچال سنتی استفاده میشد و در فهرست میراث تاریخی ایران هم به ثبت رسیده است.
آب و هوای کویر لوت
بهطور کلی آب و هوای کویر پهناور لوت خشک و فراگرم است. منطقهای با آفتاب سوزان و شبهایی سرد با وزش بادهای شدید.
اما دشت لوت پهنای وسیعی دارد. در نتیجه این وسعت، باعث به وجود آمدن آب و هوا و دمای متفاوتی در بخشهای مختلف آن شده است. دمای کویر در بخشهایی از کویر لوت به حدود ۷۰ درجه سانتیگراد هم میرسد.
آیا کویر لوت گرمترین نقطه زمین است؟
ممکن است شما هم کویر لوت را به گرمترین نقطه زمین بشناسید. دمای کویری که از شدت گرمای زیاد در دنیا منحصر بهفرد است. اما دمای بیش از ۷۰ درجه که چند سال عنوان گرمترین نقطه دنیا را به منطقه گندم بریان کویر لوت اختصاص داد، همیشه ثابت نیست.
پس اغراق است اگر بگوییم که کویر بینظیر لوت همیشه و هر سال گرمترین نقطه زمین است بلکه شرایط آب و هوایی در هر سال روی آن تاثیرگذار است.
سفر به کویر فوت و فنهای خود را دارد، پیشنهاد میکنیم راهنمای سفر به کویر و کویرنوردی را در مجله جاباما یاد بگیرید.
بهترین فصل سفر به کویر لوت
یکی از مهمترین گزینههایی که همیشه برای سفر باید به آن توجه داشته باشید، زمان سفر است. بهترین فصل سفر به کویر زیبای لوت پاییز و زمستان است. چرا که گرمای تابستان میتواند شما را در دل کویر ذوب کند. پس حتما زمان سفر را طوری تنظیم کنید که بتوانید حداکثر استفاده را برده و جاذبههای مختلف کویری را ببینید.
کویر لوت در شب
همانقدر که شمال ایران به جنگلهایش معروف است، کویر هم شبهایش شهره است. شبهایی که انگار خواب و خیال شکل واقعی پیدا میکنند و نمیتوانید آن را باور کنید. در کویر لوت هم یکی از جاذبههای بینظیر دیدن آسمان شب و رصد ستارههاست.
اگر به نجوم علاقهمند باشید، میتوانید از این فرصت طلایی استفاده کرده و خود را در دل کهکشانها غرق کنید. در نزدیکی شهداد، محلی به نام کمپ شهداد وجود دارد که میتوانید از آن برای دیدن آسمان شب کویر استفاده کنید.
پوشش گیاهی و جانوری کویر لوت
کویر هم به عنوان یک جاذبه باورنکردنی، عجایبی در دل خود دارد که شما را شگفتزده خواهد کرد. بخشی از این عجایب مربوط به گونههای گیاهی و جانوری است.
گیاهان ماسهپسندی مثل اسکنبیل، تاغ و نسی در دل کویر فراوان هستند. مخصوصا در شرق لوت تعداد آنها بیشتر است. درخت گز هم از دیگر گونههای کویری است که در نزدیکی شهداد زیاد به چشم میخورد. نبکا یا همان گلدانهای ماسهای هم در از دیگر عجایب کویری هستند.
از گونههای جانوری هم میتوان مار و پرندگان لاشهخوار، جرد، پامسواکی، روباه و گربه شنی و انواع آگاما، پرندگان و حشرات مختلفی را مشاهده کرد.
وجه تسمیه کویر لوت
«لوت» یک واژه سیستانی، به معنی برهنگی و عریانی است. انتخاب این کلمه برای منطقه وسیع و پهناوری مثل دشت لوت زیاد هم دور از ذهن نیست. منطقهایکه با کمی اغراق میتوان آن را خالی از گیاه و جانور دانست و مهمتر اینکه نمیتوان در آنجا سکونت کرد.
افسانهها و راز و رمزهای کویر لوت
بزرگترین شهر کلوخی دنیا با سازههای عجیب طبیعیاش در بیان لوت قرار گرفته است. شهری خالی از سکنه که شما را شگفتزده خواهد کرد. چنین جایی حتما پر از افسانهها و رازهایی است که میتواند هر مسافری را مجذوب خود کند.
بلندترین کلوت شهداد ۴۷۵ متر ارتفاع دارد که مرتفعترین سازه ماسهای در جهان است.
شهداد سرشار از افسانههایی عجیب است. شهر کلوتهایی که نام شهر ارواح نیز به آن میدهند. برخیها هم آن را شهر نفرین شده میدانند، قوم لوط که در این بیابانها تبدیل به سنگ شدهاند.
در شرق معدن نمک لوت، در منطقه گندم بریان شاهد گرمای سوزانی خواهید بود. جایی که به دلیل دمای کویری خود در تابستان گاهی به ۷۰ درجه سانتیگراد هم میرسد. نقطهای که چند سال گرمترین منطقه زمین بود.
نکات مهم در سفر به کویر لوت
سفر به دشت و منطقه لوت بسیار شگفتانگیز است. جایی که بدون شک شما را جادو خواهد کرد. اگر قصد سفر به این منطقه را دارید، نکاتی را در ذهن داشته باشید تا بهترین و خاصترین سفر عمرتان را تجربه کنید:
در مناطق مختلف کویری از راهنمای محلی استفاده کنید؛ کویر سراب محض است و تا به خود بیایید، در راه دور و درازی گم خواهید شد.
اگر قصد طبیعتگردی دارید حتما در مناطق امن، کمپ کنید.
آب و خوراکی کافی، پمادهای ضد نیش حشرات حتما همراه خود داشته باشید.
آسمان شب کویر را به هیچ وجه از دست ندهید؛ همانجا که آسمان در وهمانگیزترین حالت ممکن خود را به زمین میرساند.
مراقب حیوانات و حشرات در کویر باشید.
تک نفره و با تعداد محدود سفر نکنید و حتما افراد دیگری را از سفر خود مطلع کنید.
از قطبنما و جیپی اس برای مسیریابی استفاده کنید.
در فصل مناسب به کویر سفر کنید تا جاذبههای مختلفی را ببینید.
اقامت در اطراف کویر لوت
بخش توریستی کویر زیبای لوت در کرمان قرار گرفته است. با سفر این شهر میتوانید در اطراف کویر اقامتگاههای مختلفی را رزرو کرده و از جاذبههای کویر لوت لذت ببرید. مشهورترین اقامتگاه کویری لوت، اکوکمپ ستاره لوت است که فرصت تماشای شبهای کویر را در اختیار شما قرار میدهد و فاصله کمی با کلوتهای شهداد دارد.
اجاره اقامتگاه های مختلف در کویر لوت
از جمله اقامتگاههای بومگردی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- اقامتگاه بومگردی کاشکیلو
- اقامتگاه بومگردی بابا عطا
- اقامتگاه بومگردی کلوت
- اقامتگاه بومگردی شبهای پرستاره
- اقامتگاه بومگردی عقیق
- اقامتگاه بومگردی گندم بریان
- اقامتگاه بومگردی درفش
برای اقامت در هتل و سوئیت هم میتوانید با فاصله بیشتر در شهر کرمان هتل مورد نظر خود را رزرو کنید و با گشتهای تفریحی به کویر بیایید.
کمپینگ در کویر لوت
کویر لوت یکی از مقاصد محبوب برای طبیعتگردان است که به قصد کمپ کردن به این منطقه سفر میکنند. منطقه اعجاب انگیز که میتواند تصاویر بینظیری را برای شما رقم بزند.
اگر قصد سفر طبیعتگردی به این منطقه را دارید حتما با تجهیزات کامل سفر کنید. آب و خوراکی را جدی بگیرید و پیش از سفر حتما با افراد محلی صحبت کرده و از راهنماهای محلی استفاده کنید.
همراه داشتن جیپیاس و نقشه آفلاین هم از دیگر واجبات سفر طبیعتگردی است که در کویر ضرورت بیشتری دارد. حتما یک دست لباس گرم برای شبهای کویر تدارک ببینید.
مهمترین نکته هم محل کمپ شما است. حتما در نزدیکی روستاها کمپ کنید یا شب را در یکی از مناطق محلی بمانید.
شما میتوانید بهترین کویرهای ایران را در مجله جاباما بیشتر بشناسید.
تهیه آب و غذا در کویر لوت
در بخشهای مختلف کویر، روستاهایی قرار دارد که میتوانید به عنوان آخرین مقصد آب و خوراکیهای لازم را تهیه کنید. گرچه که بهتر است حتما مازاد بر مصرف، آب و خوراکی همراه خود داشته باشید. چرا که کویر گرم و کم آب، بدن شما را خشک کرده و بیشتر از حد معمول تشنه خواهید شد.
تفریحات کویر لوت
کویر پر از اعجاب است. جایی که میتوانید تجربههای متفاوتی داشته باشید. به جز تجربه تماشای جاذبههای کویری مثل آسمان شب و کلوتهای شهداد و سایر زیباییهای کویر، تفریحات هیجانانگیزی را میتوانید در دل کویر تجربه کنید:
- موتور سواری
- کویر نوردی و سافاری
- شترسواری
- رصد ستارگان و دیدن آسمان شب
- اسکی روی شن
- تجربه راه رفتن روی رملها
- دشت لوت؛ سرزمین پر از شگفتی
آشنایی با هر مقصدی میتواند جذابیت آن را چند برابر کند. اینکه میدانید کویر لوت کجاست و چه جاذبههای شگفت انگیزی پیش روی شما میگذارد، قطعا تجربه بینظیری برای شما رقم میزند.
در نهایت اینکه سفر به دشت لوت و منطقه کویری آن را به هیچ وجه از دست ندهید.