راهبر هوشمند تجربه‌های ناب
گفت‌وگوی احمد ایزدپور، مدیرعامل جاباما با مجله اندیشه پویا
احمد ایزدپور، مدیرعامل جاباما در گفت‌وگو با مجله اندیشه پویا، شماره 95، از انقلابی میگوید که در گردشگری داخلی ایران با نگاهی به گردشگری مناطق بکر و مهجور رخ داده است.
در سال‌های اخیر، صنعت گردشگری ایران رشد و پیشرفت چندانی نداشته است. تنگ‌تر شدن حلقه تحریم‌های بین‌المللی، وضعیت نابسامان اقتصادی و اثرات ناتمام همه‌گیری کرونا، پیکره نحیف این صنعت را ضعیف و ضعیف‌تر کرده است. بااین‌حال شکل‌های دیگری از گردشگری محبوب شده‌اند. گردشگری‌ای که نسبت به توریسم انبوه و هتل‌محور فراگیری بیشتری دارد، متکی به تجربه و مناطق بکر و اغلب ناشناخته گردشگری در مناطق غیر از مقاصد اصلی گردشگری است و به باور عده‌ای زیادی از فعالان این صنعت، ظرفیت بالایی برای توسعه دارد.در حالی که بازیگران نوآور و ایده‌محور در حوزه گردشگری روز‌به‌روز تعدادشان بیشتر می‌شود و البته به همان نسبت هم کسب‌و‌کارهای زیادی به ورشکستگی و جمع کردن می‌رسند، «جاباما» که یک پلتفرم آنلاین هتل، اقامتگاه، ویلا در کشور است، تبدیل به مرجع شده است؛ پلتفرمی که نه‌تنها در بازار اقامتگاه‌های آنلاین جای خود را پیدا کرده، بلکه با رویکردی جسورانه و آینده‌نگر، در حال بازتعریف سفر و توسعه مناطق کمتر شناخته‌شده کشور است.
تابستان امسال، جاباما گزارش سالانه عملکرد سال ۱۴۰۲ خود را منتشر کرد. داده‌های گزارش نشان می‌داد این پلتفرم رزرو آنلاین در ۷۶۹ شهر کشور اقامتگاه دارد، تعداد کاربرانش ۷ میلیون نفر و تعداد میزبانانش ۱۸ هزار نفر بوده‌اند. همین اعداد به‌خوبی گواهی می‌دهند که جاباما در مقایسه با دیگر بازیگرانی که از سال ۱۳۹۳ به بعد در بازار اقامت آنلاین حضور دارند، چه مسیری را پیموده است. تنها در سال گذشته و مقایسه‌اش با سال ۱۳۹۲، این پلتفرم رشد سه برابری رزرو و ۳.۵ برابری فروش را تجربه کرده است.
جاباما ابتدا یکی از زیرمجموعه‌های علی‌بابا بود، اما چند سالی است که هویت مستقل‌تری از مادر خود کسب کرده و آن‌طور که احمد ایزدپور، مدیرعامل آن میگوید با حضور و مشارکت فعالانه‌شان سهم بازار اقامتگاه آنلاین ایران را از ۵ درصد به بیش از ۱۵ درصد طی ۴ سال رسانده‌اند. او پیش‌بینی می‌کند این برند در آینده‌ای نه‌چندان دور سهمی ۵۰ درصدی از بازار آنلاین اجاره اقامتگاه را از آن خود خواهد کرد. ایزدپور معتقد است حوزه رزرو اقامتگاه و ویلا و به‌طور کلی تمام اشکال غیر از هتل حوزه‌ای رو به رشد در صنعت گردشگری ایران است که اگر به آن توجه شود به موتور توسعه گردشگری کشور هم بدل خواهد شد.
براساس آمارها ۸۷ درصد از اقتصاد گردشگری کشور در سال ۲۰۲۳ به سفرهای داخلی وابسته است. نکته جالب‌تر اینجاست که ۸۵ درصد این سفرها با خودروی شخصی انجام می‌شود؛ واقعیتی که به گفته ایزدپور، فرصتی تاریخی برای تغییر الگوی سفر از کلان‌شهرها به مناطق بکر و روستایی ایجاد کرده است. اینجا دقیقاً همان نقطه‌ای است که جاباما وارد میدان شده و با تمرکز بر اقامتگاه‌ها، سفر را از مقاصد تکراری و شلوغ به‌سوی شهرهای کوچک‌تر و دورافتاده هدایت می‌کند. او میگوید: «این واقعیت به‌نوعی شانس تاریخی به وجود آورده که با سفرهای تفریحی مردم را از کلان‌شهرها دور کنیم. عموم مردمی که ساکن شهرهای بزرگ هستند، ترجیح می‌دهند به مقاصد دیگر بروند. این وضعیت به‌صورت ذاتی، فرصتی را برای توسعه اقامتگاه‌ها در مناطق دیگری غیر از شهرها و مقاصد اصلی گردشگری فراهم می‌کند. جاباما افتخار دارد که در مناطق روستایی و شهرهای دور افتاده‌تر اقتصاد گردشگری به وجود آورده و می‌آورد.»
جاباما و مأموریت توسعه بوم‌های مهجور
جاباما خود را صرفاً یک پلتفرم رزرو اقامتگاه نمی‌بیند؛ این شرکت مأموریتی بزرگ‌تر برای خود تعریف کرده است: «ما با مهجور ماندن هر بوم گردشگری ایران که پتانسیل توسعه دارد، کنار نمی‌آییم.» این شعار فقط یک ادعای زیبا نیست، بلکه در عمل هم به اثبات رسیده است. از رشد کیفی جزیره قشم گرفته تا تلاش برای شکوفایی چابهار، جاباما با سرمایه‌گذاری هدفمند و برندسازی هوشمندانه، توانسته مدل‌هایی موفق خلق کند که حالا به‌صورت ارگانیک در حال گسترش هستند.
به گفته ایزدپور، ۸۰ درصد سفرها در ایران به ۳۵ شهر و روستا محدود می‌شود و جاباما این عدم توازن را نه یک مشکل، بلکه یک فرصت می‌بیند. او میگوید با تمرکز بر مناطق کمتر شناخته‌شده، نه‌تنها به دنبال تعادل‌بخشی به توزیع سفرها هستند، بلکه می‌خواهند اقتصاد گردشگری را به روستاها و شهرهای دورافتاده ببرند. چابهار، با زیرساخت‌های طبیعی غنی و پتانسیل بکرش، نمونه‌ای از این تلاش‌هاست. ایزدپور معتقد است که توسعهٔ این مناطق را فراتر از مسئولیت اجتماعی صرف پذیرفته‌اند و در بیانیه مأموریتشان نیز به آن اشاره کرده‌اند. از شکل‌گیری جامعه میزبانی اولیه گرفته تا قانع کردن ایرلاین‌ها برای افزایش پروازها.
او میگوید: «ما در متن مأموریتمان تأکید کرده‌ایم که با مهجور بودن هر بوم گردشگری ایران دارای پتانسیل توسعه گردشگری کنار نمی‌آییم. تجربه‌های موفقی هم در سال‌های گذشته داشته‌ایم. اگر رشد کیفی قشم را مشاهده کنید، ما خیلی در آن مشارکت داشته‌ایم. هم سعی کرده‌ایم آگاهی لایه برندینگ برای آن منطقه ایجاد کنیم و هم خودمان سعی کرده‌ایم از طریق سرمایه‌گذاری‌های مالی که در جامعه میزبانی‌مان داریم، مدل‌های موفقی بسازیم.»
کارآفرینان محلی؛ قلب تپنده استراتژی جاباما
یکی از رازهای موفقیت جاباما، تکیه بر کارآفرینان محلی است. این شرکت به‌جای ورود مستقیم به ساخت‌وساز زیرساخت‌ها، ترجیح می‌دهد از طریق حمایت از هسته‌های کارآفرینی بومی عمل کند. تجربه نشان داده که این افراد که گاهی بدون هیچ چشم‌داشتی در مناطق محروم شروع به فعالیت کرده‌اند، می‌توانند بازی را تغییر دهند. از یک بوم‌گردی کوچک در خلیج گواتر چابهار تا اقامتگاه‌های مدرن قشم، جاباما با سرمایه‌گذاری روی این کارآفرینان، زنجیره‌ای از موفقیت‌ها را رقم زده است. این رویکرد نه تنها به توسعه اقتصادی مناطق کمک می‌کند، بلکه به گفته مدیرعامل جاباما، در بلندمدت سود خود شرکت را نیز تضمین می‌کند: «ممکن است ما در بحث توسعه زیرساخت سرمایه‌گذاری کنیم، ولی این را از طریق کمک به یک سری کارآفرین محلی انجام می‌دهیم. تجربه خود ما در بوم‌های دیگر نشان داده که کسانی که می‌توانند بازی را تغییر دهند و توسعه ایجاد کنند، اتفاقاً همان هسته اولیه کارآفرینی هستند که پای کار می‌ماند و بدون هیچ چشم‌داشتی همین امروز هم در آن مناطق کار می‌کنند.»
جنوب در کانون توجه؛ اما شمال فراموش نمی‌شود
یکی از پرسش‌های کلیدی این است که جاباما چگونه می‌خواهد تعادل را بین مقاصد محبوب گردشگری و مناطق بکر و عمدتاً جنوبی حفظ کند؟ پاسخ در تغییر پارادایم جستجوی سفر نهفته است. جاباما در حال حرکت از مدل «مقصد محور» به «میل محور» است؛ یعنی به‌جای اینکه گردشگران صرفاً به دنبال مقصدی خاص باشند، بر اساس تجربه‌ای که می‌خواهند (مثلاً طبیعت بکر یا آرامش روستایی) مقصد را انتخاب کنند. این استراتژی، همراه با معرفی هدفمند مناطق جدید از طریق پروژه‌های آتی، می‌تواند مناطق کمتر توسعه‌یافته را پرطرفدار کند.
ایزدپور میگوید: «سال‌ها پیش، سفر به جنوب ایران بسیار محدود و حتی کم‌رنگ بود، چرا که این مناطق به‌درستی معرفی نشده بودند. اما با توسعه فضای دیجیتال و حضور شبکه‌هایی مانند اینستاگرام، این مناطق شناخته شدند و توجه مردم را به‌خصوص در نیمه دوم سال جلب کردند. به‌طوری که اکنون سفر به جنوب، به‌ویژه در فصل‌های خاص، به یکی از انتخاب‌های محبوب گردشگری تبدیل شده است.»
تجربه‌هایی از جنس تعامل
تجربهٔ جاباما در مناطقی مثل قشم، چابهار و هرمز، داستانی از تعامل با مردم محلی و غلبه بر چالش‌هاست. این شرکت دریافته که پایداری پروژه‌ها تنها با ادغام آنها در مدل اقتصادی امکان‌پذیر است. کارآفرینان محلی، از دید جاباما، نه فقط مجریان پروژه، بلکه شرکای اصلی هستند. چراکه وقتی یک کارآفرین در منطقه‌ای موفق می‌شود، موفقیتش به حلقه‌ای از زنجیره رشد اکوسیستم نوآوری گردشگری تبدیل می‌شود که صاحبان ایده‌ها و نسل جوان را به گردشگری جذب می‌کند.
حس مدیران جاباما از این فرآیند؟ «ما فقط بذر را کاشتیم؛ رشدش خودجوش است.» ایزدپور تصریح می‌کند: «هر وقت وارد یک منطقه می‌شویم، اولین کاری که انجام می‌دهیم این است که به‌دنبال کارآفرینان محلی بگردیم. این افراد اغلب بدون آنکه تقاضا یا ترند خاصی در منطقه شکل گرفته باشد، خودشان شروع به کار کرده‌اند و در حقیقت سطحی از امیدواری و روحیه کارآفرینی در این افراد وجود دارد. تجربه ما نشان داده که وقتی روی این کارآفرینان محلی سرمایه‌گذاری می‌کنیم، آنها به‌شدت شکوفا می‌شوند. سعی ما این است که برای مناطق مهجور و کمتر شناخته شده برندسازی کنیم و آگاهی عمومی را درباره‌شان افزایش دهیم. این موفقیت در نهایت به ایجاد یک اکوسیستم اقتصادی در منطقه می‌انجامد و به توسعه صنعت گردشگری معرفی این مناطق به‌عنوان مقاصد اصلی گردشگری در آینده کمک می‌کند.»
سودآوری در دل توسعه است
مدل اقتصادی جاباما بر یک ایدهٔ جسورانه بنا شده است: «اگر اقامتگاه‌های بوم‌گردی در پراکندگی جغرافیایی کل کشور موفق شوند، همه موفق می‌شوند.» مدیرعامل جاباما میگوید: «جاباما فقط به فکر خودش نیست، بلکه ما با فعالیت در زنجیره تأمین، از راه‌اندازی اقامتگاه‌ها تا اتصال آنها به بازار، اکوسیستمی ساخته‌‌ایم که کل صنعت را بزرگ‌تر می‌کند. پروژه‌های جدید و شرکت‌های وابسته‌ای که به زودی رونمایی می‌شوند، نشان می‌دهند جاباما می‌خواهد هسته مرکزی یک بازار رو به رشد باشد، نه فقط بازیگری در آن؛ بنابراین مدل ما تلفیقی از سودآوری و توسعه است. ما با تکیه بر فناوری، کارآفرینان محلی و نگاه بلندمدت، اثبات می‌کنیم که هم می‌توان برای خودمان و میزبانانمان ارزش‌افزوده ایجاد کنیم و به توسعه کشور کمک کنیم.
نقدی بر سیاست‌گذاری و نگاهی به آینده
مدیرعامل جاباما درحالی‌که به شرح مسیر موفقیت این برند و چشم‌اندازهای آتی‌‌شان اشاره می‌کند، نگاهی انتقادی به سیاست‌گذاری گردشگری در ایران دارد. او معتقد است که وزارت گردشگری، با وجود ظرفیت عظیم این صنعت، در سال‌های گذشته نتوانسته نقش آن چنان مؤثری ایفا کند. بااین‌حال او تأکید دارد که جاباما منتظر معجزه دولتی نمانده و با تکیه بر توان بخش خصوصی، راه خودش را می‌رود. از دید ایزدپور، وزارت گردشگری نه وزن سیاسی کافی دارد و نه بودجه‌ای که بتواند زیرساخت‌ها را متحول کند. فرودگاه‌های ناکارآمد، پروازهای محدود و پروژه‌های ناتمام نمونه‌هایی از این کاستی‌ها هستند.
او میگوید: «دولت باید روی چرخ‌های بزرگ‌تر تمرکز کند و دست بخش خصوصی را باز بگذارد.» به اعتقاد مدیرعامل جاباما، مقررات‌زدایی و واگذاری فعالیت‌های خرد به فعالان بخش خصوصی، می‌تواند موتور توسعه را روشن نگه دارد.
بازخورد محور بودن، راز تداوم جاباما
در روزگاری که گردشگران به دنبال تجربه‌های ناب و اصیل هستند، جاباما نقش یک راهبر هوشمند را بازی می‌کند. این شرکت نه تنها به دنبال سود اقتصادی است، بلکه می‌خواهد اصالت بوم‌های گردشگری را حفظ کند و حتی آن را به یک مزیت رقابتی تبدیل نماید. این شرکت سال گذشته چندین برنامه سفر تجربه‌محور داشت که با استقبال خوبی نیز روبه‌رو شد: «ما به میزبانانمان نشان می‌دهیم که گردشگران چه می‌خواهند و چطور می‌توانند همان را با حفظ هویت و ارزش‌های محلی و بومی‌شان بسازند و به آن پایبند بمانند.» بازخورد محور بودن؛ راز تداوم جاباما است. حدود ۷۰ درصد رزروهای جاباما بر اساس نظرات کاربران شکل می‌گیرد. جاباما همهٔ این‌ها را با الگوریتم‌های شایسته‌سالاری خود، از نظافت و مسافت گرفته تا جزئیات ریز درباره تجربه مهمانان زیر ذره‌بین نظارت خود دارد. ایزدپور در این باره میگوید: «ما فقط میزبانان را راهنمایی نمی‌کنیم، بلکه به آنها نشان می‌دهیم کجا باید تمرکز کنند تا درآمدشان بیشتر شود. تیم‌های مدیریت حساب میزبانان، مثل یک مربی اختصاصی عمل می‌کنند و با تحلیل داده‌ها، راهکارهایی عملی پیش پای آنها می‌گذارند.»
ایزدپور اشاره می‌کند که به‌زودی مأموریت‌ها و برنامه‌های ۵ تا ۱۰ ساله‌شان جدیدی رونمایی می‌کنند. پروژه ابوموسی و برگزاری تورهایی که تا پایان فروردین ادامه دارد، تنها یک نمونه از این برنامه‌هاست. ایزدپور تأکید می‌کند: «این فقط یک قول نیست؛ ما همین حالا شروع کرده‌ایم.»
جاباما، پیش‌قراول یک فرصت تاریخی
جاباما نه فقط یک پلتفرم رزرو اقامتگاه، بلکه یک موتور محرک برای توسعه گردشگری ایران است. این شرکت با تکیه بر تکنولوژی، کارآفرینان محلی و نگاهی اقتصادی به توسعه، در حال خلق تحولی است که می‌تواند سفر را برای ۸۶ میلیون ایرانی دسترس‌پذیرتر کند. در دنیایی که ۴۰ درصد مردم ایران هنوز تجربه سفر ندارند و ۵۰ درصد خانه‌ها خالی می‌مانند، به‌گفته احمد ایزدپور، جاباما با تعادل‌بخشی به عرضه و تقاضا، رؤیاهایی بزرگ در سر دارد.
